Informatie over Duurzaam Verpakken door het KIDV

Het meten van duurzaamheid

Bij het ontwikkelen van duurzame productverpakkingscombinaties loop je vaak tegen vragen als:

  • Welke van deze twee verpakkingsmaterialen is duurzamer?
  • Hoe duurzaam ben ik met deze productverpakkingscombinatie ten opzichte van mijn concurrent?
  • Hoe bepaal ik of ik met deze productverpakkingscombinatie mijn doelstelling van bijvoorbeeld 10% CO2-reductie ga halen?

Bij het beantwoorden van dit soort vragen wil je de duurzaamheid kunnen inschatten of meten. Dat gebeurt vaak met een Levenscyclusanalyse (LCA). Hierbij wordt de milieubelasting bepaald van de productverpakkingscombinatie vanaf grondstofwinning, via productie en gebruik, tot aan de afvalfase. Er wordt dan gekeken naar energiegebruik, materiaalgebruik, afvalstromen en emissies naar het milieu. De milieubelasting wordt meestal uitgedrukt in CO2-waarden, maar kan ook worden uitgedrukt in watergebruik, toxiciteit of andere eco-indicatoren.

Er zijn veel tools beschikbaar om LCA’s uit te voeren en er zijn veel adviesbureaus die hierbij diensten aanbieden. Het maken van een LCA vraagt specialistische kennis en de verschillende tools hebben specifieke aandachtspunten. Daarom heeft het KIDV een korte beschrijving gemaakt van een aantal belangrijke tools en van zaken waar je bij het maken van een LCA op moet letten. Je vindt dit hieronder bij ‘Meer informatie’.

Meer informatie

Levenscyclusanalyse (LCA)
Een levenscyclusanalyse (LCA) wordt gebruikt om de milieu-impact te analyseren van een product, bijvoorbeeld een telefoon, of van een product-verpakkingscombinatie, bijvoorbeeld soep in een zak. Bij verpakkingen kun je deze analyse gebruiken om binnen dezelfde context alternatieve product-verpakkingscombinaties met elkaar te vergelijken. Een LCA kan ook worden gebruikt door beleidmakers om de consequenties van beleidsmaatregelen voor het milieu te analyseren.

Lees meer


In een LCA wordt de milieu-impact bepaald van elk proces dat plaatsvindt om de product-verpakkingscombinatie te maken, dus van alle stappen in de levenscyclus. Een stap is bijvoorbeeld het transport van de ene fabriek naar de andere, of het produceren van de grondstof. Omdat het ondoenlijk is om van elk van die processen zelf de data te verzamelen, zijn er databases waaruit de gegevens van de deelprocessen kunnen worden gehaald.

Voor het opstellen van een LCA is een ISO-standaard beschikbaar (ISO serie 14040). Een LCA wordt opgebouwd in een aantal stappen. Als eerste worden het doel en de reikwijdte bepaald. De tweede stap is de inventarisatie, waarin de systeemgrenzen worden bepaald worden en de verschillende processen worden beschreven. Vervolgens wordt de milieu-impact van elk van de stappen bepaald aan de hand van een te kiezen analysemethode. In de laatste stap worden de resultaten geïnterpreteerd, de aannames geëvalueerd en worden conclusies getrokken.

Bij het lezen en interpreteren van de uitkomsten van een LCA is het dus belangrijk dat je weet welke systeemgrenzen zijn gekozen, hoe de processen zijn beschreven, welke database is gebruikt, welke analysemethode is toegepast en welke aannames zijn gedaan. Het is bijvoorbeeld niet mogelijk om productverpakkingscombinaties uit verschillende LCA’s met elkaar te vergelijken zonder je deze uitgangspunten met elkaar hebt vergeleken. Zelf een complete LCA maken is niet eenvoudig. Er zijn diverse gespecialiseerde bureaus die dat goed kunnen.

Lees minder

Vereenvoudigde LCA's
Er zijn ook vereenvoudigde tools waarbij er geen volledige LCA wordt gemaakt, maar waarbij je wel een gevoel kunt krijgen voor de milieu-impact van bijvoorbeeld een specifiek deel van de levenscyclus van de verpakking. Sommige bedrijven gebruiken dergelijke tools om verpakkingen onderling met elkaar te vergelijken. Dat gebeurt meestal door een lijst met alle gebruikte verpakkingsmaterialen te maken, inclusief het materiaalgewicht per producteenheid. Als er meerlaagse materialen worden gebruikt, worden de verschillende lagen als aparte materialen toegevoegd. Van deze materialen wordt met behulp van een database, zoals bijvoorbeeld Ecoinvent, bepaald wat de milieubelasting is in eco-punten en/of CO2-equivalent waarden. In sommige gevallen kan er een grove indicatie worden meegenomen van de invloed van recycling en het gebruik van gerecyclede materialen. Er is ook een gratis app ontwikkeld door de TU-Delft, Idemat, waarmee deze waarden kunnen worden bepaald. In deze database staan echter nog maar een beperkt aantal verpakkingsmaterialen.

Lees meer


Tools als deze bieden de mogelijkheid om verpakkingen op een relatief eenvoudige manier onderling met elkaar te vergelijken. Je moet er wel rekening mee houden dat je op deze manier alleen maar kijkt naar de milieubelasting van de materialen. Invloeden op productgebruik en afvalscheiding worden niet in de berekeningen meegenomen, terwijl dit een aanzienlijke invloed kan hebben op de totale milieubelasting.

Dit is de reden dat deze tools soms in combinatie met een volledige LCA worden gebruikt. Een volledige LCA kan voor een productgroep worden gedaan, waarbij de belangrijkste duurzaamheidsfactoren worden bepaald en waarmee de bandbreedte kan worden bepaald voor het effect dat de verpakkingskeuze heeft op de milieubelasting van de totale productverpakkingscombinatie.

Lees minder

LCA-software en tools
Om je verder te helpen heeft het KIDV een lijst opgesteld – die zeker niet uitputtend is – van LCA-software, online tools en van een behulpzaam boek.

Lees meer

  • SimaPro: het LCA softwarepakket van onderzoeksbureau PRé.
  • GaBi: het LCA softwarepakket van Thinkstep, dat zich op diverse doelgroepen.
  • Umberto: van het Duitse ifu Institut für Umweltinformatik, richt zich op engineering.
  • EcoChain: een LCA tool waarbij het mogelijk is om, naast de bestaande database, data van anderen (bijvoorbeeld leveranciers) in te vullen en dit ook door hen zelf te laten doen.
  • InstantLCA: softwarepakket van Intertek dat zich onder andere richt op verpakkingen.
  • Piqet: een online LCA tool gericht op verpakkingen.
  • PackageSmart: een vereenvoudigde tool gericht op verpakken.
  • Compass: een online tool gericht op verpakken.
  • Solidworks: een 3D-modelleer programma waarin de mogelijkheid bestaat om de milieu-impact aan de hand van het gemodelleerde product te bepalen.
  • Pack4ecodesign: een tool van Fostplus die voor een aantal verpakkingstypen de milieu impact aangeeft op een viertal aspecten: grondstoffen, productie en vullen van verpakkingen, distributie en einde levensfase. De tool geeft uitkomsten voor een drietal milieuaspecten CO2, water en energie. Het is wel belangrijk om te weten dat de einde levenscyclus in België - voor met name kunststoffen - anders is dan in Nederland, dus dat dat de uitkomsten niet één op één te zijn te vertalen.
  • Ecolizer: van de Belgische organisatie OVAM geeft voor een groot aantal materialen de milieu impact weer.

A quick reference guide to LCA data and ecobased materials selection. Dit is een boek van de TU Delft wat behulpzaam is voor ontwerpers om een inschatting te maken van de milieudruk van verschillende materialen. Daarbij wordt steeds de relatie gelegd wordt met de eigenschappen van de materialen, zoals sterkte en stijfheid.

Lees minder

Voorbeeld

LCA koffie systemen
Op de website van het KIDV zijn een aantal LCA’s te vinden. Om een indruk te krijgen van het nut van een LCA, kun je het rapport “LCA of coffee consumption: comparison of single-serve coffee and bulk coffee brewing” bekijken. In dit rapport worden de resultaten beschreven van een LCA van de systemen single-serve koffie en filterkoffie. In de LCA is gekeken welke van de twee koffiesystemen de grootste milieu-impact heeft in de Verenigde Staten en Canada.

Meten van Circulariteit

Om bedrijven zo goed mogelijk te kunnen ondersteunen bij het verduurzamen van hun verpakkingsportfolio, werkt het KIDV aan het project ‘Meten van Circulariteit’. Het doel van dit project is om inzichtelijk te maken welke keuzes producenten en importeurs kunnen maken om zo duurzaam mogelijk met grondstoffen in hun verpakkingen om te gaan.

Het project bestaat uit drie modules, die afzonderlijk van elkaar te gebruiken zijn. Als resultaat geven de modules een meting van circulariteit, waarmee producenten en importeurs worden aangezet tot het verduurzamen van hun verpakkingen. Bedrijven kunnen bij elke module hun gegevens over verpakkingen zelfstandig invoeren in de bijbehorende tools. Deze tools ondersteunen hen om verschillende verpakkingen met elkaar te vergelijken en breder inzicht te geven in de duurzaamheidsaspecten van verpakkingen. Als het project is afgerond komt de tool beschikbaar via de website van het KIDV.